ارتباط موثر با کودکان، یکی از عوامل حیاتی در فرآیند رشد و توسعه شخصیت آن ها است. این ارتباط، نهتنها به فهم بهتر نیازها، احساسات و تجربیات کودکان کمک میکند، بلکه اساسی ترین وسیله برای برقراری ارتباط مؤثر و سالم با آن ها می باشد.
با ارتقاء این نوع ارتباط، والدین و سرپرستان قادر خواهند بود راهنمایی، حمایت و توجه مناسب را به کودکان خود ارائه کنند و به آن ها اعتماد بنیادی در خود و جوانب مختلف زندگی بخشیده و رشد سالم آن ها را تسهیل کنند.
ارتباط موثر با کودکان نیازمند فراگیر کردن مهارت های ارتباطی موثر است. توانایی شنیدن فعالانه، درک عمیق از دیدگاه کودکان و برقراری ارتباط غیرکلامی به عنوان اجزای اساسی ارتباط موثر در نظر گرفته می شوند. همچنین، توانایی ارائه بازخورد سازنده و قابل درک، بهرهگیری از سبک های ارتباطی موثر مانند ابراز علاقه، تحسین، احترام و توجه، و توانایی مدیریت احساسات خود و کودکان، از دیگر عوامل اساسی در ارتباط مؤثر با کودکان هستند.
در این مقاله، به بررسی اهمیت ارتباط موثر با کودکان و راهکارهای عملی برای برقراری ارتباط بهتر با آن ها خواهیم پرداخت. با بررسی تحقیقات روانشناختی و علوم تربیتی، روش ها و راهکارهای موثر در ارتباط با کودکان را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
همچنین، تأثیر ارتباط موثر بر رشد و توسعه کودکان، از جمله بهبود خودکنترل، توانایی های اجتماعی و احساس ارزشمندی، نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت، و به معرفی کتاب هایی در رابطه با برقراری ارتباط موثر با کودکان و همچنین انجام بازی هایی هوشمندانه در راستای ارتباط موثر والدین با کودکان ارائه خواهیم نمود.
با مطالعه این مقاله، والدین، مربیان و سایر فراگیران می توانند درک بهتری از ارتباط موثر با کودکان پیدا کنند و با بهبود قابلیت های ارتباطی خود، روابط نزدیک و مؤثرتری با کودکان خود برقرار کنند.
دوران کودکی، سالهای اولیه زندگی و یکی از مهمترین مراحل برای حفظ سلامت روان افراد است. این دوره ارتباطی در روابط انسانی، در آینده تأثیر قابل توجهی دارد.
ارتباط اولیه کودک با والدین، ارتباط اساسی و بنیادی است و اگر با احترام و عشق برقرار نشود، کودک در روابط اجتماعی آسیب پذیر خواهد بود. بنابراین، صحبت کردن، مکالمات و تعاملات دونفره در مهارت شنیداری، افزایش دایره لغات، بهبود آموزش کودک و در نهایت داشتن یک رابطه سالم، تأثیر بسزایی دارد.
در راستای ارتباط موثر با کودکان، هرچه بیشتر با کودک صحبت کنید، بازی کنید، کتاب بخوانید و تعامل برقرار کنید، به تقویت مغز و هوشیاری کودک و بهبود روابط کمک میکنید.
در ادامه، به بررسی اصولی در جهت پاسخ به سوال “چگونه با کودکان ارتباط برقرار کنیم؟” و داشتن یک ارتباط مؤثر و سالم میپردازیم:
یکی از ابزارهای اولیه و اساسی برای ارتباط موثر با کودکان، زبان و گفتار است. کودک باید شیوه صحیح بیان کلمات و ارتباط زبانی را یاد بگیرد. بنابراین، سعی کنید به تلفظ صحیح و استفاده از واژه ها و حروف درست توجه کنید و از تلفظ نادرست خودداری کنید.
انجام اعمالی مانند فریب دادن، دروغ گفتن یا عدم عمل به قول، تنها به منظور ساکت کردن کودک، باعث از بین رفتن اعتماد او میشود؛ و ارتباط موثر با کودکان به مشکل خواهد خورد، زیرا کودک به تدریج به دلایل شما آگاه می شود.
کودک بسیار حساس است و در حال تجربه احساسات نوپا و تازه است. لذا، توجه و درک این احساسات بسیار مهم برای سلامت روان کودک است. به عنوان مثال، به جای فریاد و اجبار برای قطع کردن گریه کودک، سعی کنید علت آن را درک کنید و در نهایت با همدردی و راهنمایی به کودک کمک کنید تا احساسات خود را تجربه کند و بهبود یابد.
قاطعیت نشان می دهد که شما با هر درخواست درست یا نادرست کودک مخالفت نمی کنید و بعضی اوقات همیشه نه نمی گویید ولی در صورت لزوم، با تأکید و توضیحات منطقی عمل می کنید.
بهتر است اگر دلیل منطقی برای عدم پاسخگویی به خواسته های کودک وجود داشته باشد، آن را به او توضیح دهید. در صورتی که درخواست دوباره از سمت کودک بیاید، در اینجا قاطعیت به معنای اصرار بر عدم پاسخگویی به درخواست می باشد.
باید به کودک احترام بگذارید و از استفاده از کلمات تحقیرآمیز به هر شکلی پرهیز کنید. این کار به او احساس ارزشمندی می دهد، به افزایش عزت نفس کمک می کند و ارزش احترام را به او یاد می دهد. حتی اگر کودک اشتباهی انجام داد، باید به او فرصت توضیح داده شود، و در صورت نیاز به انتقاد، آن را به طور خصوصی و با آرامش به او توضیح دهید تا در مقابل دیگران تحقیر نشود.
جهت ارتباط موثر با کودکان باید انتظارات را متناسب با سن و توانایی کودک داشته باشید.
از تنبیه به عنوان یک ابزار تربیتی استفاده کنید و نه به عنوان یک وسیله برای خروجی دادن خشم شخصی. با در نظر گرفتن این نکته، بهتر است روش های بهتری را برای تربیت کودک انتخاب کنید.
بهترین زمان برای برقراری ارتباط موثر با کودکان زمانی است که با او تنها هستید، اما به طور کلی باید زمان کافی را برای کودک خود اختصاص دهید. روزانه، حتی اگر زمان کوتاهی است، با کیفیت با کودک خود در تعامل باشید و از طریق بازی، کتابخوانی و فعالیت های مختلف به او تعامل بدهید. از تعامل در زمان هایی که خسته یا عصبانی هستید خودداری کنید، زیرا نمی توانید ارتباط مؤثری برقرار کنید.
نشان دادن توجه و علاقه به استعدادها، کارهای مورد علاقه و توانایی های کودک بسیار اهمیت دارد. به جای اینکه خواسته های خود را تحمیل کنید و مانع شکوفایی استعدادها بشوید، به کودک کمک کنید.
اگر کودک قصد درمیان گذاشتن مطلبی دارد یا علاقه به نشان دادن توانایی های خود را دارد، کار خود را متوقف کنید و تمام توجهتان را به او اختصاص دهید. همچنین، قطع کردن حرف او را تا حد امکان انجام ندهید. برای جلوگیری از مقایسه کردن، بدانید که همه انسان ها استعداد و توانایی های منحصر به فرد خود را دارند.
در راستای ارتباط موثر با کودکان برای نشان دادن علاقه و محبت خود به فرزندتان، از جملات زیبا و عاطفی زیادی استفاده کنید. همچنین، سعی کنید رابطه ای صمیمی و دوستانه با فرزندتان داشته باشید. اگر کودک خطا کرده است، سوال خود را با “چه شد؟” به جای “چرا؟” آغاز کنید و در حل مشکل به او راهنمایی کنید.
این کار به کودک احساس امنیت میدهد. فریاد زدن و عکس العمل های بد نشان دادن مشکلی را حل نمی کند، بلکه می تواند حس پشیمانی در کودک ایجاد کند. از این رو، بهتر است به بیان هرچه بیشتر احساسات، افکار و تعامل کودک ترغیب شوید. هنگام گوش دادن به حرف های کودک، سعی کنید در یک وضعیت فیزیکی قرار بگیرید یا بنشینید که متناسب با قد او باشد.
برقراری ارتباط موثر با کودکان در سنین و شرایط مختلف بسیار مهم است. چرا که نحوه ارتباط با آنها می تواند تأثیر بزرگی در رشد و توسعه شخصیت آنها داشته باشد. در ادامه، به برخی از نکات مهم ارتباط صحیح با کودکان در سنین مختلف میپردازم:
مهمترین نکته در همه سنین این است که به کودک خود توجه کنید، به او وقت بدهید و به او، به طور صادقانه علاقه مند باشید. به او احساس ارزشمندی و پذیرش بدهید و با احترام و محبت با او صحبت کنید.
برای جذب و ارتباط موثر با کودکان، می توانید از روش ها و راهکارهای زیر استفاده کنید:
با اجرای این راهکارها و توجه به نیازها و علاقه های کودک، میتوانید ارتباط مؤثری با او برقرارکنید و او را جذب خود کنید. همچنین، مهم است تا به منحصر به فرد بودن و خاصیت های فردی کودک توجه کنید و سبک ارتباط خود را بر اساس این خصوصیات تنظیم کنید.
هر کودک دارای شخصیت و ویژگی هایی منحصر به فرد است، بنابراین، ارتباط موثر والدین با کودکان ممکن است نیازمند تعامل های متفاوت باشد.
برقراری ارتباط موثر با فرزندان به عناصر مختلفی نیاز دارد. در زیر، عناصر کلیدی برقراری ارتباط موثر با فرزندان را بررسی میکنیم:
این عناصر به شما کمک می کنند تا ارتباط نزدیک و موثری با فرزندانتان برقرار کنید. همچنین، مهم است به نیازها و شخصیت فرزندان خود توجه کنید و روش های ارتباطی خود را بر اساس آنها تنظیم کنید. هر فرزند دارای نیازها و ویژگی های فردی است، بنابراین، برقراری ارتباط با هر فرزند ممکن است نیازمند تعامل های متفاوت باشد.
بازی ها می توانند راهی موثر برای تقویت مهارت ارتباط موثر با کودکان باشند. این بازی ها به کودکان کمک می کنند تا مهارت های ارتباطی خود را بهبود بخشند و روابط بهتری با دیگران برقرار کنند. در ادامه مطلب، چند بازی برای تقویت مهارت ارتباط موثر با کودکان آورده شده است:
چرا برقراری ارتباط موثر والدین با فرزندان سخت است؟
برقراری ارتباط موثر والدین با کودکان در برخی مواقع ممکن است سختی ها و چالش هایی را به همراه داشته باشد. در زیر چند دلیل برای این سختی ذکر شده است:
برای بهبود ارتباط موثر با فرزندان، مهم است والدین به آگاهی از نیازهای فرزندان خود، تقویت مهارت های ارتباطی، اختصاص زمان کافی برای برقراری ارتباط و توجه به فرزندان خود بپردازند. همچنین، ایجاد فضای باز و صمیمی برای صحبت کردن و به اشتراک گذاشتن احساسات و تجربیات با فرزندان نیز می تواند کمک کننده باشد.
یکی از کتاب هایی که برای برقراری ارتباط موثر با کودکان پیشنهاد می شود، کتاب “چگونه با کودکان صحبت کنیم تا بشنوند و چگونه با کودکان بشنویم تا صحبت کنند” اثر آدل فابر و الین مازلیش است.
این کتاب به والدین و مربیان کمک میکند تا مهارت های ارتباطی خود را با کودکان بهبود بخشند. در طول کتاب، راهکارها و تکنیک هایی برای بهبود ارتباط، شناخت نیازهای کودکان، فهم بهتر احساسات آنها و ایجاد فضای ارتباطی صمیمی آموزش داده میشود.
علاوه بر این، کتاب “خانه گفتاری: ۷۰ بازی برای ارتقاء ارتباط و گفتگو با کودکان” اثر رونی گلد استین می تواند مفید باشد. این کتاب شامل بازی ها و فعالیت هایی است که به والدین کمک می کند تا ارتباط صمیمی تری با کودکان خود ایجاد کنند.
این بازیها شامل تعاملات ساده، ترسیم، داستان سرایی و فعالیت های خلاقانه هستند که کمک میکنند تا فضای باز و گفتگو متقابل بین والدین و کودکان شکل بگیرد.
همچنین، کتاب “ارتباطات موثر با کودکان: راهکارهایی برای ایجاد ارتباطی عمیق و صمیمی با فرزندان” اثر جان گاتمن نیز می تواند به والدین کمک کند. این کتاب شامل توصیه ها و راهکارهایی برای بهبود ارتباط با کودکان در مواقع مختلف است.
از جمله مهمترین مباحثی که در این کتاب مورد بررسی قرار می گیرد، شناخت نیازهای کودکان، فراهم کردن فضای امن و صمیمیت، ارتباط غیرکلامی و ایجاد مرزهای معقول با کودکان است.
کلام آخر
در پایان، برقراری ارتباط موثر با کودکان و ایجاد یک ارتباط صمیمی و قوی با والدین، بهترین هدیه ای است که می توانیم به فرزندان خود بدهیم. ارتباط موثر با کودکان نه تنها باعث تعزیز رشد و توسعه شخصیتی آنها می شود، بلکه روابط خانوادگی را نیز قوی تر و محکم تر می سازد.
برای ارتباط موثر با کودکان، باید به نیازها و احساسات آنها توجه کنیم و فضایی امن و باز برای بیان احساسات و نیازهایشان فراهم کنیم. باید به آنها گوش داده و از آنها بپرسیم که چگونه می توانیم به آنها کمک کنیم. همچنین، مهارتهای ارتباطی خود را بهبود داده و روش های موثری برای برقراری ارتباط با آنها یاد بگیریم.
به یاد داشته باشیم که ارتباط موثر با کودکان نیازمند صبر، توجه و مداومت است. ممکن است در مسیر برقراری ارتباط با مشکلاتی مواجه شویم، اما با تلاش و استفاده از راهکارهای مناسب، می توانیم به یک ارتباط عمیق و معنادار با کودکانمان دست یابیم.
منبع: دکتر عباس نجفی